Ο Χ. Χαρίτος θεράπευσε με ακατάβλητο ζήλο, συστηματικότητα και φρόνηση τα νεοπαγή στην Ελλάδα γνωστικά αντικείμενα της «Ιστορίας της Νεοελληνικής Εκπαίδευσης» και της «Τοπικής Ιστορίας», όντας ένας από τους βασικούς πρωταγωνιστές της εδραίωσής τους στην πανεπιστημιακή εκπαίδευση αλλά και στην ευρύτερη κοινωνία. Υπήρξε ο πρώτος πανεπιστημιακός που εξελέγη στην Ελλάδα με το γνωστικό αντικείμενο «Ιστορία της Νεοελληνικής Εκπαίδευσης», καθώς και το πρώτο μέλος ΔΕΠ που ανέλαβε υπηρεσία στα Παιδαγωγικά Τμήματα του Παν. Θεσσαλίας.
Γεννήθηκε στο Βόλο το 1947, όπου και περάτωσε τις εγκύκλιες σπουδές του. Στη συνέχεια φοίτησε στη Φιλοσοφική Σχολή του Παν. Αθηνών, στη Σχολή Επιμόρφωσης Λειτουργών Μέσης Εκπαίδευσης και έλαβε με «άριστα» το διδακτορικό του δίπλωμα στην Ιστορία της Νεοελληνικής Εκπαίδευσης από τη Φιλοσοφική Σχολή του Παν. Αθηνών, υποστηρίζοντας τη διατριβή του με θέμα «Το Παρθεναγωγείο και τα ‘Αθεϊκά’ του Βόλου: Συμβολή στη μελέτη των εκπαιδευτικών μεταρρυθμίσεων στη νεότερη Ελλάδα» (1986). Στο χρονικό διάστημα 1993 – 1994, προσκεκλημένος από το Institute National des Recherches Pédagogiques, παρακολούθησε μαθήματα Ιστορίας της Εκπαίδευσης και εκπαιδευτικής Μουσειογραφίας.
Ο Χ. Χαρίτος υπηρέτησε ως φιλόλογος στην τοπική Μέση Εκπαίδευση για 16 χρόνια και στη συνέχεια, περνώντας όλες τις βαθμίδες της ακαδημαϊκής εξέλιξης, δίδαξε ως καθηγητής στο Παιδ. Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης του οικείου Πανεπιστημίου για 22 ακόμη χρόνια, μέχρι τη αφυπηρέτησή του τον Αύγουστο του 2010. Γέννημα – θρέμμα λοιπόν του Βόλου, αφοσιώθηκε στη μελέτη και στην ανάδειξη των ιστορικών και εκπαιδευτικών ιδιαιτεροτήτων αυτής της πόλης, ανιχνεύοντας συστηματικά το πλούσιο παρελθόν της. Σημαντικός σταθμός στην επιστημονική του ανέλιξη ήταν η ευτυχής συνάντησή του με το έργο του μεγάλου παιδαγωγού Αλέξανδρου Δελμούζου και ειδικότερα με το σπουδαίο, υβριδικό του δημιούργημα, το «Παρθεναγωγείο του Βόλου» (1908 – 1911), μια από τις σημαντικότερες μεταρρυθμιστικές προσπάθειες στην εκπαίδευση του 20ου αιώνα. Μελετώντας εξαντλητικά τις μέχρι τότε ανέκδοτες αρχειακές πηγές για τη δραστηριότητα αυτού του ιδρύματος και των πρωταγωνιστών του, μέσα στο ευρύτερο ιστορικό συγκείμενο, πλούτισε τη ιστορική και εκπαιδευτική βιβλιογραφία με πραγματικά κείμενα αναφοράς, όπως «Το Παρθεναγωγείο και τα ‘Αθεϊκά’ του Βόλου – Η αλληλογραφία των πρωταγωνιστών» (1980), «Το Παρθεναγωγείο του Βόλου», τόμ. Ι και ΙΙ (1989) και το «Αρχείο Δημήτρη Ι. Σαράτση – Παιδεία και κοινωνία (αλληλογραφία, μαρτυρίες, δημοσιεύματα)», τόμ. Β΄: «Εκπαιδευτικά – Φιλολογικά» (1995). Το τελευταίο αυτό έργο απέσπασε μάλιστα και το Βραβείο της Ακαδημίας Αθηνών (1997).
Μια ιδιαίτερη πτυχή αυτής της πυρακτωμένης ιστορικής περιόδου ήταν οπωσδήποτε και το Εργατικό Κέντρο του Βόλου. Ο Χ. Χαρίτος, εκπληρώνοντας και μια συναισθηματική οφειλή στο συνονόματο παππού του, που ήταν από τα ιδρυτικά μέλη του Κέντρου και κατηγορούμενος στην περίφημη Δίκη του Ναυπλίου, ανέλαβε να αναστήσει την ιστορία του, δημοσιεύοντας, εκτός από μικρότερες εργασίες, και τις μελέτες «Σημειώσεις για το εργατικό κίνημα στην Ελλάδα. Η “νηπιακή” και η “παιδική” του ηλικία (1879 – 1918) – Η περίπτωση του Βόλου. Εργατοϋπαλληλικό Κέντρο Βόλου» (1984) και τις «Στιγμές του εργατικού κινήματος στο Βόλο» (2008).
Η ακαταπόνητη ενασχόλησή του όμως με την εκπαιδευτική ιστορία έφερε επίσης στο φως μια ολόκληρη δέσμη πρωτότυπων επιστημονικών μελετών για τη λειτουργία των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων στη Θεσσαλία και στη Φθιώτιδα. Εξέχουσα θέση ανάμεσά τους κατέχουν «Το Χρονικό της Σχολής Καλογραιών του Βόλου» (2001), «Τα διδασκαλεία Λαμίας και Καρπενησίου» (σε συνεργασία με Γ. Κοντομήτρο και Ι. Κανδήλα, 2002) και η «Κασσαβέτεια Γεωργική Σχολή Αϊδινίου – Συμβολή στην ιστορία της γεωργικής εκπαίδευσης στην Ελλάδα» (σε συνεργασία με Ι. Κανδήλα, 1997), καθώς και μικρότερες μελέτες, όπως «Το Μικρό Πολυτεχνείο του Βόλου» (1991), «Η Εμπορική Σχολή του Βόλου (1900 – 1977)» (1992), «Το παιδαγωγικό φροντιστήριο της Τύρνας» (1992), «Η Αχιλλοπούλειος Εμπορική Σχολή. Συμβολή στην ιστορία των δευτεροβάθμιων σχολείων της Τσαγκαράδας» (1993), «Τα Υπαίθρια Σχολεία και το Σπίτι των Παιδιών στο Πήλιο (σε συνεργασία με Γ. Κοντομήτρο, 2007), «Ο “Φιλεκπαιδευτικός Σύλλογος Θετταλομαγνησίας» και το “Κασσαβέτειο” νηπιαγωγείο στο Βόλο» (σε συνεργασία με Ι. Κανδήλα, 2010) και «Επαγγελματική Σχολή Απόρων Δήμου Π. Ζούλια στην Πορταριά» (2011).
Πέρα όμως από την εκπαίδευση και η ευρύτερη τοπική ιστορία δεξιώθηκε τον Χ. Χαρίτο ως έναν από τους πλέον αξιόλογους μελετητές της. Κείμενά του για τη Μονή Πάου, για τη σχέση του Γ. Δροσίνη με το Πήλιο, για τον Κ. Χατζόπουλο και την πρώτη μετάφραση του Κομμουνιστικού Μανιφέστου, για τη Δημαρχία του Γεωργίου Καρτάλη, για το πηλιορείτικο Εικοσιένα, για τον Εθνικό Διχασμό στην Αργαλαστή, για το Δημήτρη Σαράτση ως γιατρό στους θεσσαλικούς σιδηροδρόμους, για τη σχέση Δ. Σαράτση και Δ. Ηρακλείδη στο Μεσοπόλεμο, για για τον Ρήγα, τον Άνθιμο Γαζή και τον Γρηγόριο Κωνσταντά, συνιστούν αξιοσημείωτες συμβολές στην διερεύνηση και αποκάλυψη των ιστορικών πτυχώσεων της Μαγνησίας.
Αλλά ο Χ. Χαρίτος επεξέτεινε τις μελέτες του και εκτός του πεδίου της τοπικής εκπαιδευτικής ιστορίας σε πολυσέλιδες, συνθετικές εργασίες, όπως «Το ελληνικό νηπιαγωγείο και οι ρίζες του – Συμβολή στην Ιστορία της Προσχολικής Αγωγής» (1996) και «Ο ιδρυτικός νόμος για τα Δημοτικά σχολεία – γαλλικές και γερμανικές επιδράσεις. Συμβολή στην ιστορία των εκπαιδευτικών θεσμών» (2010).
Ως καθηγητής της Τοπικής Ιστορίας ο Χ. Χαρίτος συστηματοποίησε μέσα από τις πανεπιστημιακές του παραδόσεις όχι μόνο την ιστοριογραφική αλλά και τη διδακτική της προσέγγιση, δημοσιεύοντας εργασίες του και εκπαιδεύοντας τους φοιτητές στη μελέτη, τη συγγραφή και την παρουσίαση προγραμμάτων με τοπικό ιστορικό ενδιαφέρον. Τέλος, μέσα στα πλαίσια της ακαδημαϊκής δραστηριότητάς του συγκαταλέγονται και δυο ακόμη σημαντικές πτυχές της, που ήταν η ίδρυση του Εργαστηρίου Εκπαιδευτικής Ιστορίας στο ΠΤΔΕ του Παν. Θεσσαλίας (1996), με πολυποίκιλη δράση (συλλογή αρχειακού υλικού, φροντιστηριακή άσκηση φοιτητών, συνέδρια, εκδόσεις κλπ.), καθώς και η ίδρυση του Μουσείου Εκπαιδευτικής Ιστορίας στο ίδιο Πανεπιστήμιο (1996).
Η τιμητική αυτή εκδήλωση λοιπόν θα προσπαθήσει να φωτίσει και να αναδείξει τη σημαντικότατη συμβολή του Χ. Χαρίτου στην εκπαιδευτική και τοπική ιστορία, καθώς και στην ακαδημαϊκή διδασκαλία τους.

Αντώνης Σμυρναίος
Επίκ. καθηγητής ΠΤΔΕ
Παν. Θεσσαλίας